Woningen op aardwarmte steeds dichterbij
Ennatuurlijk ziet een grote rol weggelegd voor aardwarmte (geothermie) in de energietransitie. Volgens Energie Beheer Nederland (EBN) is aardwarmte een oplossing voor de helft van de warmtevraag in Nederland. Er zijn nog wel de nodige hordes te nemen en facilitering door de overheid is een voorwaarde, stellen Suzanne Sweerman (directeur Ontwikkeling & Realisatie Ennatuurlijk) en Alexander van Noort (directeur Ennatuurlijk Aardwarmte).
“Aardwarmte is honderd procent hernieuwbaar, hoogwaardig en veilig”, stelt Alexander. “Als de putten eenmaal geboord zijn en werken, heb je bij goed onderhoud een oneindige en onuitputtelijke bron van betrouwbare en betaalbare warmte. Bovendien is de ondergrond in Nederland op veel plekken zeer geschikt voor aardwarmte. Het kan niet anders dan dat aardwarmte een van de belangrijke energiebronnen in de duurzame energiemix wordt.” Al meer dan tien jaar past Ennatuurlijk Aardwarmte de techniek met succes toe in de glastuinbouw. “Aardwarmte is zeer geschikt voor gasgrootgebruikers, zoals tuinders die efficiënt uitkoelen en daarmee de basislast van hun warmtevraag verduurzamen. Zij hebben een stabiele en voorspelbare vraag wat helpt om aardwarmte rendabel te maken. Want een bron boren is een grote en risicovolle investering.”
Aardwarmte zeventig procent van de gasprijs
“Aardwarmte is ook een ideale bron voor hetverduurzamen van onze grote warmtenetten”,
vult Suzanne aan. “De warmte is heet genoeg (70-90 °C) en met één doublet (twee gekoppelde putten) kunnen we zo’n 5.000 tot 10.000 huishoudens verwarmen. Op dit moment onderzoeken we hoe we aardwarmte kunnen gebruiken bij onze bestaande grote netten in Eindhoven en het Amernet in Middenen West-Brabant. Voor het Amernet willen we aardwarmte halen uit Plukmade en Moerdijk. Er is voldoende aardwarmte beschikbaar om nieuwe huishoudens aan te sluiten met een aantrekkelijk aanbod. Als een bron eenmaal draait en bij voldoende vraag, kost aardwarmte zo’n zeventig procent van de huidige gasprijs zonder fluctuatie.” Voor nieuwe wijken is toepassing op dit moment nog lastig. Suzanne: “De risico’s en onzekerheden zijn te groot. Dat komt onder andere door het wetsvoorstel Wet collectieve warmte, maar ook doordat je een flinke hoeveelheid woningen en bedrijven meteen bereid moet vinden om mee te doen. Als de bron er eenmaal is dan
moet die warmte namelijk ook meteen gebruikt worden. De komende jaren richten we ons daarom eerst op grootverbruikers en bestaande warmtenetten. Ook zullen we voorlopig afhankelijk zijn van SDE++-subsidies.”
Innovatie met closed loop-systemen
Ondertussen werken Alexander en zijn team samen met kennispartners EBN en TNO aan innovaties die de toepassing van aardwarmte in de gebouwde omgeving laagdrempeliger maken. Alexander: “Denk daarbij aan innovaties zoals minder diepe bronnen. Of zogeheten closed loop-systemen, waarbij maar één put geboord hoeft te worden in plaats van een doublet. Deze innovatieve technieken zijn goedkoper en leveren minder warmte, waarmee ze beter passen en betaalbaarder worden voor kleinere projecten, zoals wijkaanpakken voor 100 tot 150 woningen.”
Creëren kennis en bewustwording
De grootste drempel voor een brede uitrol van aardwarmte in Nederland is volgens Alexander niet de techniek of de kosten die daarmee gemoeid zijn, maar de maatschappelijke acceptatie. “Na alles wat rond de gaswinning in Groningen is gebeurd, zijn mensen bang voor boringen in de ondergrond en het risico van aardbevingen. Daarom besteed ik een groot deel van mijn tijd aan voorlichting. Het is belangrijk om kennis en bewustwording te creëren over het verschil tussen het winnen van fossiele brandstoffen zoals gas en het winnen van aardwarmte. Bij gas wordt er volume uit de aarde gehaald. Bij aardwarmte is er sprake van een gesloten en gebalanceerd systeem, waarbij volume en druk gelijk gehouden worden.”
Duurzaam tomaten telen met aardwarmte
Agro Care behoort tot de grootste tomatentelers van Europa. Alleen al in Middenmeer heeft de teler ca. 245 hectare aan kassen met tomatenplanten. Voor de warmte die nodig is voor de teelt gebruikt het bedrijf onder meer aardwarmte van 85 ºC van Ennatuurlijk Aardwarmte.
Energiemanager Rik Henskens: “Het voordeel van een aardwarmtebron is dat het duurzaam is en een continue warmtestroom levert. Op dit moment dekken we er de basislast (zo’n 20%) mee af.” De overige warmte komt van biomassa, opgeslagen warmte uit Hoge Temperatuur Opslag (HTO) en warmte van derden door warmtekrachtkoppeling (WKK).
Agro Care was een van de initiatiefnemers voor aardwarmte in Middenmeer in 2011, samen met telers uit de nabije omgeving en ECW Geoholding (nu Ennatuurlijk Aardwarmte). Rik: “Vanuit onze maatschappelijke verantwoordelijkheid, maar ook om klaar te zijn voor de toekomst.” Op dit moment zijn in Middenmeer vier doubletten in gebruik en wordt één nieuwe geboord ter vervanging van een eerste generatie put uit 2012. De warmte wordt geleverd via een eigen warmtenet.
Als locatiemanager stelt Robert van den Ende alles in het werk om de warmte zo efficiënt
mogelijk in te zetten. “We zorgen dat we de geleverde aardwarmte zoveel mogelijk uitkoelen
tot ca 30 à 35 ºC, omdat we weten dat de aardwarmtebron dan zo efficiënt mogelijk werkt. En
hebben we te veel aardwarmte, bijvoorbeeld bij een teeltwissel, dan kijken we of andere telers
extra nodig hebben. Aardwarmte werkt voor ons goed als onderdeel van de energiemix.”
Landelijk samenwerking
Om de veiligheid te bewijzen doet Ennatuurlijk ook onderzoek samen met een groot aantal landelijke partijen, waaronder geologische adviesbureaus, universiteiten, ingenieursbureaus en de Branchevereniging Geothermie Nederland. En ook met TNO en het KNMI, om inzicht te krijgen in wat er werkelijk gebeurt in de ondergrond bij de productie van warmte. “Voor het meten van eventuele seismiciteit hebben we zeer geavanceerde meetapparatuur rond onze putten geplaatst, allemaal aangesloten op het KNMI-netwerk. De meetdata zijn dus volledig transparant.”
Uitkristalliseren wet- en regelgeving
Voor een succesvolle uitrol van aardwarmte is samenwerking met de overheid cruciaal, stellen Suzanne en Alexander. Alexander: “Het Groningen-effect heeft zich vertaald in de wet- en regelgeving voor aardwarmte in de Mijnbouwwet. Voor een vergunning moeten aardwarmtebronnen voldoen aan eisen die nog niet helemaal uitgekristalliseerd zijn. Dat maakt het vergunningentraject onduidelijk en traag, en de financiering van projecten lastig en nóg risicovoller. Wat we nodig hebben is een overheid die samen met ons kijkt waar het vergunningsproces hapert en hoe we dat proces en het beleid kunnen verbeteren. Hoe komen we bijvoorbeeld tot een realistische risicoanalyse voor aardwarmte?”
Bal ligt bij lokale overheid
Suzanne ziet met name een voortrekkersrol voor de overheid in de groei van collectieve warmte, ook in nieuwe wijken. “Je hebt een overheid nodig die uitbreiding stimuleert en er garant voor staat. Op dit moment stagneert de groei van collectieve warmtenetten: de bal ligt bij de lokale overheden. Zoals het op dit moment geregeld lijkt te gaan worden in de Wet collectieve warmte, zullen zij initiatieven moeten nemen en investeren in nieuwe infrastructuur. Op lokaal en landelijk niveau nemen we daarom deel aan discussies over publieke warmtebedrijven. Want binnen Ennatuurlijk hebben we alles in huis om van grote toegevoegde waarde te zijn: expertise in aardwarmte, in de aanleg van warmtenetten en een investeerder die in aardwarmte gelooft. Maar het initiatief moet uit de publieke sector komen.”
Winnen van aardwarmte
Hoe werkt dat?
Aardwarmte is een techniek waarbij lokale en duurzame warmte uit de ondergrond wordt gehaald voor de verwarming van huizen en bedrijven. Het van nature aanwezige warme water wordt uit diepe aardlagen rondgepompt. Deze energie, in de vorm van warmte, is volledig duurzaam. Er heeft geen verbranding plaatsgevonden en er is dus geen uitstoot van CO2 of andere negatieve impact. Hoe dat in zijn werk gaat? Je ziet het hier.
- Hoe dieper je de aarde ingaat, hoe hoger de temperatuur wordt. In Nederland is dat ongeveer 3 °C per 100 meter. Op
een diepte van 2.500 meter is de temperatuur boven de 85 °C. En dat is meer dan genoeg voor onze woningen en
een groot deel van de industrie. - Met een boortoren boren we naar een diepte van 2.500 meter. Het eerste stuk met een grote diameter, dan plaatsen we een metalen buis. Daarna isoleren we de lagen en de buis met cement aan de buitenkant. Als we eenmaal op diepte zijn, plaatsen we een binnenbuis waardoor we water kunnen injecteren. Hetzelfde doen we aan de andere kant maar die gebruiken we om te kunnen produceren.
- In een van de putten plaatsen we een pomp (ESP). Die zorgt voor het oppompen van het warme water. Bij de injectieput hebben we een pomp aan het oppervlak. De pompen zorgen ervoor dat de druk en volume op diepte gelijk blijven.
- Om de warmte van de aarde te gebruiken, moeten we naar bepaalde diepten boren. Hoe langer het water op diepte blijft, hoe warmer het water is. Water gaat er via één put in en via een andere uit (geothermisch doublet). Vandaar dat we grondlagen zoeken op grote diepte, waar het water makkelijk een weg kan vinden.
Meer lezen? Download ons magazine
Dit artikel komt uit de 5e edtie van ons magazine Doorpakken.
Benieuwd?
