Collectieve warmte onmisbare schakel in het Nederlandse energiesysteem
Door de exponentiële groei van zonne- en windenergie begint de energietransitie van Nederland vorm te krijgen. Elektrificatie van de energievoorziening is leidend. “Daar profiteren we ook van bij de verduurzaming van onze collectieve warmteoplossingen”, stelt Suzanne Sweerman, commercieel directeur Ennatuurlijk. “Want die blijven onverminderd relevant voor het Nederlandse energiesysteem van de toekomst.”
Dat elektrificatie een hoofdrol heeft in de verduurzaming van Nederland ligt voor de hand, aldus Suzanne. “Zonne- en windenergie zijn fantastische hernieuwbare bronnen. En elke woning heeft een elektra-aansluiting. Dus wie van het gas af wil en de middelen heeft, denkt al snel aan een elektrische oplossing, zoals een individuele warmtepomp of een hybride cv-ketel. Maar elektrificatie heeft een grens. Wereldwijd is zo’n 80% van alle energieverbruik bestemd voor verwarming. Het is onmogelijk om dat allemaal op te vangen met groene elektriciteit. Ook kunnen de elektriciteitsnetten dat niet aan, nu niet en ook niet na uitbreiding ervan. Bovendien is het aanbod van groene stroom weersafhankelijk, waardoor je per definitie meerdere oplossingen nodig hebt.”
“In 2030 willen we dat onze CO2-uitstoot met 70% is verminderd ten opzichte van verwarming met een cv-ketel. En zoals het er nu naar uitziet, gaan we dat halen.”
Betaalbare en betrouwbare oplossing
Op dit moment zijn biogas en warmte uit lokale warmtebronnen, zoals aardwarmte of warmte uit industrie, de meestgebruikte alternatieven. “Nu al is één op de twintig woningen in Nederland voor verwarming aangesloten op een warmtenet. En naar schatting is collectieve warmte voor één op de vijf woningen en bedrijven de best passende duurzame oplossing. Dat geldt met name voor hoogbouw en dichtbevolkte stadswijken. Eigenlijk voor al die plekken waar individuele installaties door ruimtegebrek of hoge kosten niet mogelijk zijn. Of waar het elektriciteitsnet al overbelast is. Dit zijn vaak gebieden waar de woningbouwcorporaties veel bezit hebben. Zij zoeken oplossingen die vooral betaalbaar en betrouwbaar zijn, en het liefst zo min mogelijk ruimte innemen. Ook in nieuwbouw zien we dat projectontwikkelaars steeds vaker kiezen voor kleinschalige collectieve warmteoplossingen, zoals collectieve
warmtepompen en warmte-koudeopslag (WKO).”
Energieopslag in water efficiënt
Ook bij de winning van duurzame warmte speelt groene stroom tegenwoordig een belangrijke rol. “We gebruiken stroom voor onze opwekinstallaties en als bron van warmte, bijvoorbeeld bij het gebruik van onze e-boilers.” Dat elektriciteit en warmte vervlochten raken komt volgens haar ten goede aan de stabiliteit van het hele Nederlandse energiesysteem. “Wij kunnen met onze warmtesystemen vraag en aanbod van elektriciteit in balans houden door onze boilers te gebruiken en buffers te vullen met warmte als de zon schijnt en de wind waait. Zo helpen we voorkomen dat de netten door het grote aanbod van groene elektriciteit overbelast raken en dat zonne- en windparken noodgedwongen moeten worden afgeschakeld. De opgeslagen warmte gebruiken we dan ’s ochtends en ’s avonds als extra voorziening als de warmtevraag het grootst is. Hiermee maken we ook onze eigen systemen duurzamer.”
100% CO2-neutraal in 2040
Van de 500.000 huishoudens en bedrijven die op dit moment warmte voor verwarming en warm water ontvangen via een collectief warmtesysteem, zijn er 85.000 klant van Ennatuurlijk. “Zij zijn weliswaar niet meer aangesloten op aardgas, maar de warmte die ze ontvangen is nog niet helemaal duurzaam. Onze eerste prioriteit is om de warmte voor onze klanten volledig duurzaam te maken en daar werken we hard aan. In 2030 willen we dat onze CO2-uitstoot met 70% is verminderd ten opzichte van verwarming met een cv-ketel. En zoals het er nu naar uitziet, gaan we dat halen. In 2040 is onze warmte CO2-neutraal. En daar hoeven onze klanten niets voor te doen. Wij maken onder meer de netten efficiënter en ontwikkelen hernieuwbare bronnen waarmee we ze van groene hernieuwbare warmte kunnen voorzien.”
“Collectieve warmte is bij één op de vijf woningen de beste duurzame oplossing.”
Doorpakken met aardwarmte
Groene stroom is een van de bronnen, maar voor voldoende duurzame warmte zijn veel meer bronnen nodig en daar zijn we volop mee bezig, stelt Suzanne. Afgelopen jaar kocht Ennatuurlijk een aardwarmtebedrijf. “Wij geloven in de enorme potentie van aardwarmte uit kilometers diepe aardlagen: het is warmte die er al is en waarmee in Nederland de helft van de hele warmtevraag zou kunnen verduurzamen. In Leeuwarden hebben we de afgelopen jaren al onze eerste putten geboord. Met de
geleerde lessen pakken we daar de komende jaren door. Ons doel is om half Leeuwarden te voorzien van warmte uit eigen bodem. In de Kop van Noord-Holland voorzien we nu al een grote groep tuinders van lokale aardwarmte. Met Ennatuurlijk
Aardwarmte willen we een veilige en betaalbare standaard voor warmtewinning neerzetten, die zorgt dat we in Nederland niet meer om aardwarmte heen kunnen.”
Bronnen ontwikkelen en verduurzamen vraagt left
Verduurzamen kan volgens Suzanne niet zonder lef. “Je moet stappen durven zetten om te ontdekken of iets lukt of niet. In Helmond zetten we in op aquathermie, warmte uit oppervlaktewater uit de Zuid-Willemsvaart. Dat is een langgekoesterde droom waar we veel onderzoek naar gedaan hebben en wat er veelbelovend uitziet. We hebben nu
de knoop doorgehakt om volop door te ontwikkelen aan een van de grootste installaties van Nederland. Daarbij werken we samen met gemeente, provincie en kennisinstituten om het voor elkaar te krijgen.”
Nek uitsteken
“In ons grootste warmtenet, het Amernet in de regio Midden- en West-Brabant, werken we hard aan het aanvullen en op termijn mogelijk vervangen van de warmte uit de biomassacentrale. We hebben vergevorderde plannen om warmte uit industrie en mogelijk aardwarmte uit Moerdijk te ontsluiten. Soms steken we ook onze nek uit om nieuwe ontwikkelingen mogelijk te maken, zoals met de ijzerbrandstoftechnologie van RIFT. Daar hebben we al een eerste proef mee gedaan in Helmond en komende jaren willen we opschalen met een grotere proef. In Enschede en Zeewolde – waar onze warmte al groen is – konden we extra woningen aansluiten en voorzien van duurzame warmte.”
Zorgvuldige discussie belangrijk
Dat de ontwikkeling van grootschalige collectieve warmtenetten momenteel vertraging oploopt, betreurt Suzanne. “Met grootschalige warmtenetten in combinatie met een bron als aardwarmte bijvoorbeeld, kun je meters maken in de verduurzaming van Nederland. Op dit moment is er een maatschappelijke discussie over het eigenaarschap, waardoor investeringen in grote warmtenetten nationaal in de koelkast staan. Dat is jammer, maar ook noodzakelijk. Energievoorziening is een nutsfunctie en moet je op een hele goede manier inrichten, dus met voldoende oog voor de belangen van het collectief en van de organisatie die investeert met kennis en kapitaal. Ik hoop dat Nederland hier op korte termijn een goede beslissing over kan nemen. Want grootschalige collectieve warmteoplossingen zijn onmisbaar voor een succesvolle Nederlandse energietransitie.”
Meer lezen? Download ons magazine
Dit artikel is onderdeel van de derde editie van ons magazine Doorpakken. Wil je meer lezen over warmte, de warmtetransitie en lokale energie?
